BLOG: ALCOHOL OP DE KAART OP DE SEH
Drs. Carolien Verheij is spoedeisende hulp arts en onderzoeker bij het Erasmus MC in Rotterdam. Zij wil patiënten met alcoholproblemen op de spoedeisende hulp (SEH) graag iets kunnen bieden, ondanks de beperkte tijd die daarvoor beschikbaar is. Op een aantal Nederlandse SEH’s worden verschillende mogelijkheden uitgeprobeerd en uit onderzoek blijkt dit zinvol. Welke keuzes maken ze in Rotterdam?
Verheij: “Op de spoedeisende hulp (SEH) zien we veel mensen met alcoholproblematiek. De cijfers liegen er niet om: literatuur laat zien dat tot 15% van alle bezoeken direct of indirect aan alcohol gerelateerd zijn. En bijna een derde deel daarvan (1 tot 5%, afhankelijk van de literatuur) zijn mensen met een vergiftiging of intoxicatie door te veel alcohol of drugs. Alcohol komt het meest voor, al dan niet in combinatie met andere middelen. We weten ook uit onderzoek dat de groep patiënten met een acute alcoholintoxicatie veel risico’s loopt; lichamelijk, maar ook sociaal en psychisch. En in follow-up studies zien we bij hen echt hoge aantallen problematisch alcoholgebruik, ook jaren later. Daarom richten we ons op de spoedeisende hulp van het Erasmus MC in eerste instantie op deze groep.”
Window of opportunity
“Op het moment dat iemand op de SEH komt met een acute intoxicatie is je eerste zorg natuurlijk voor de patiënt op dat moment. Maar ik vind dat onze verantwoordelijkheid verder gaat en we ook moeten nadenken over het stuk daarna. Want zo’n bezoek aan de SEH is een window of opportunity, een moment waarin we iemand binnen de deuren van de zorg hebben die verder mogelijk nergens anders in beeld is. Je hebt dus een mooie kans om daadwerkelijk iets te doen.”
Tijd, motivatie en nazorg
“Als het gaat over screening op problematisch alcoholgebruik, is er nog een hoop onduidelijkheid over de beste manier om dit te doen. Mijn collega Merel van Loon heeft in het Medisch Centrum Haaglanden onderzoek gedaan naar het effect van brede screening voor iedereen die op de SEH binnenkomt. Dat blijkt heel succesvol, maar het blijkt tegelijk ook uitdagend om echt iedereen te screenen. Op alle SEH’s lopen we denk ik tegen dezelfde dingen aan. Ten eerste natuurlijk de factor tijd, dat is in de acute zorg altijd een uitdaging, en ten tweede de professionals: hebben zij voldoende motivatie voor en kennis over dit onderwerp? En tot slot het vervolg. Als je iets signaleert, móet je er ook iets mee, maar wat precies? Bied je een korte interventie aan op de SEH, zorg je voor een nazorgtraject elders of stel je een aandachtsfunctionaris op de SEH aan, zoals goed blijkt te werken in het project van Femke Gresnigt in OLVG Amsterdam?”
Samenwerking verslavingshulpverlening
“In het Erasmus MC hebben we gekozen voor nazorg elders. We hebben een samenwerking met Youz, een organisatie voor psychische en verslavingshulpverlening voor jongeren en jongvolwassenen. Het is bij ons nu standaardbeleid dat iedere patiënt tot en met dertig jaar met een alcoholintoxicatie een verwijzing krijgt aangeboden voor een vrijblijvend preventief gesprek bij Youz. In dat gesprek krijgt de patiënt psycho-educatie en wordt gekeken of er behoefte is aan verdere follow-up met gesprekken of een verslavingsbehandeling. De patiënt moet daar uiteraard wel toestemming voor geven.”
“Problematisch alcoholgebruik op de SEH: denk na over screening, interventie en follow-up.”
Video-interventie
“Maar hiermee bereik je niet de hele groep, dus zijn we gaan kijken of je zo’n nazorggesprek zou kunnen standaardiseren. We hebben een video ontwikkeld waarin een dokter het verhaal vertelt, ondersteund met animaties. De kijker krijgt informatie en wordt daarnaast gestimuleerd om na te denken over het eigen alcoholgebruik. Het is vooral belangrijk dat dit alles zonder oordeel gebeurt. Daarom hebben we gebruik gemaakt van het FRAMES-model uit de motiverende gespreksvoering. In 2018 zijn we samen met het Franciscus Gasthuis een onderzoek gestart naar het effect van de video en binnenkort starten we met de analyses. We zijn zo benieuwd: gaan mensen door deze video daadwerkelijk minder drinken? We verwachten de resultaten eind 2024 en daarna komt de video voor alle SEH’s beschikbaar op www.sehzorg.nl.”
Screening met behulp van bloedmarker
“We hebben ook gekeken of brede screening misschien nog makkelijker te maken is. Zo kwamen we op het idee om de PEth-marker daarbij in te zetten. Deze bloedmarker meet het alcoholgebruik in de afgelopen twee à drie weken en blijkt inderdaad een toegevoegde waarde te hebben. Maar er is meer onderzoek nodig om te kijken hoe je deze marker vervolgens het beste kunt toepassen.”
Standaardisering helpt
“In je individuele patiëntenzorg is het natuurlijk altijd zinvol om het gesprek over alcoholgebruik aan te gaan, maar standaardisering heeft daarnaast een aantal belangrijke voordelen. Je hoeft bijvoorbeeld niet zelf uit te zoeken wat een goede follow-up is en je legt ook minder terug bij de huisartsen. Daarbij kun je een standaardwerkwijze makkelijk en snel aan iedereen uitleggen, waardoor de kans groter is dat iedereen het ook doet. In de Werkgroep Tweedelijn van het Samenwerkingsverband Vroegsignalering Alcohol (SVA) verzamelen we alle best practices. Je vindt ze op de website van het SVA, waar we ook alle nieuwe informatie delen, dus dat is een goede plek om inspiratie vandaan te halen. Het SVA heeft trouwens ook een handige zakkaart ontwikkeld met een overzicht van de risico’s en tips voor het bespreekbaar maken van alcoholgebruik.”
Succesfactoren
“Het is slim om eerst te kijken wat er in jouw regio al geregeld is en of je bijvoorbeeld samen kunt werken met een instelling voor verslavingszorg. Verder helpt het natuurlijk enorm als je iemand hebt die de kar trekt. Maar zorg ook dat je je collega’s goed meeneemt, want zij moeten het straks gaan doen. Een andere succesfactor is een laagdrempelige en tijdsefficiënte werkwijze. En het kán in de praktijk heel simpel zijn, zoals bij ons met Youz: we vullen een gestandaardiseerd formulier in, de patiënt zet een handtekening en we sturen het op, that’s it! Maar welke oplossing je ook kiest, het begint allemaal met de realisatie dat je zorg verder gaat dan alleen het acute moment.”
Links
- Kijk op SVA/Tweedelijn voor meer best practices en de laatste stand van zaken.
